ZEMAHŞERÎ

Tefsir, fıkıh ve lügat âlimi. İsmi, Kasım bin Ömer, künyesi Ebü’l-Kâsım, lakabı Allâme Cârullah’dır. 1074 (H. 467) senesinde Hârezm’in Zemahşer kasabasında doğdu. 1144 (H. 538)’de bir arefe gecesi Cürcâniyye’de vefat etti.

Zemahşerî, ilim öğrenmek için seyahatler yapmış ve bir kaç defa Bağdâd’a gitmiş, bir müddet Mekke’de kalmıştır. Mekke’de bir müddet bulunması üzerine kendisine Cârullah ünvanı verilmiştir. Bağdâd’da Ali bin Muzaffer en-Nişâbûrî’den, Ebü’n-Nasr el-İsbehânî’den ve Ebû Mansûr el-Cevâlikî’den ilim öğrenmiştir. Fıkıh ilmini Şeyh Sedîd-i Hayyatî’den tahsîl etti. Arabça’yı çok iyi bilen Zemahşerî, tefsîr, fıkıh, lügat, belagat ilimlerinde derin bilgi sahibi oldu. Bilhassa belagat ilminde fevkalâde ileri olan Zemahşerî’nin yazdığı Keşşaf tefsiri, bu bakımdan çok beğenilmiş ve tanınmıştır. Ehl-i sünnet âlimleri belagatla ilgili bilgilerde onun tefsirinden istifâde etmişlerdir.

Zemahşerî, Hanefî mezhebinde olmasına rağmen îtikâd bakımından mu’tezilîdir. Ölürken mu’tezileden dönüp tevbe ettiği söylenmektedir. Ancak tefsirinde açık ve kapalı olarak mu’tezile îtikâdına yer verdiği görülür. Keşşaf tefsiri belagat hususunda büyük bir değer taşıyan ve Kur’ân-ı kerîmin belagatını gösteren bir şaheserdir.

1-Keşşaf an hakâik-it-tenzil adlı tefsîri, 2-Esâs-ul-belâga, 3-Mukaddimet-ül-edeb, 4-Kudûrî muhtasarı şerhi, 5-El-Fâik fi garâib-il-hadîs, 6-Elmakâmât, 7-Er-Râiz fil-Ferâiz eserlerinin başlıcalarıdır.